اثر فاکتورهای محیطی بر روی جوانه زنی، سبز شدن و دوام بذر دو توده علف هرز خرفه (portulaca oleraceae l.) کردستان و بیرجند

چکیده علفهای هرز شکل خاصی از پوشش گیاهی هستند که در زیست بوم های زراعی و باغی موفق ظاهر می شوند. بسیاری از گونه های علف هرز زیان های جبران ناپذیری به محصولات کشاورزی وارد می آورند. تاکنون، خرفه در رتبه هشتم زیان بارترین علفهای هرز به شمار آمده و پراکنش فراگیری در سرتاسر ایران دارد. به منظور شناخت تیمارهای موثر در شکستن خواب و تعیین اثرات نور، درجه حرارت، تنش های شوری و خشکی و ph در آزمایشگاه، تاثیر عمق دفن بذر بر قابلیت جوانه زنی و سبز شدن در گلدان به صورت آزمایشاتی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند و اثر سن و عمق دفن بر سرنوشت بذر در مزرعه دانشکده واقع در امیرآباد در سال های 1387 تا 1388 انجام شدند. در این تحقیق از توده های خرفه کردستان و بیرجند استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو توده دارای سطوح بالای خواب بودند، که بیشتر تیمارهای فیزیکی سبب رفع خواب بذور شدند. این نکته نشانگر مکانیسم خواب بذور خرفه بواسطه ی پوسته بذر می باشد. بذور خرفه در شرایط روشنایی/تاریکی بیشتر وادار به جوانه زنی شدند. شروع جوانه زنی بذور تحت شرایط متناوب روز/شب به ترتیب در دمای 15/5 و 20/10 درجه سانتیگراد و بالاترین درصد جوانه زنی در دمای 30/20 و 35/35 درجه سانتیگراد، به ترتیب در توده کردستان و بیرجند ثبت شد، که شاید ناشی از تاثیر محیط مادری توده ها باشد. بذور توده های خرفه در دامنه اسیدیته 4 تا 10 بالای 60 درصد جوانه زنی داشتند. گیاهچه های خرفه در دامنه اعماق دفن صفر تا 3 (در توده کردستان) سانتیمتر قادر به شبز شدن بوده و حداکثر سبز شدن در بذوری که در عمق 1 سانتیمتر خاک، حدود 3/56 و 6/33 درصد، به ترتیب در توده کردستان و بیرجند مشاهده شد. این نشان می دهد که سیستم های شخم حداقل و بدون شخم که بقایای گیاهی را در سطح خاک حفظ می کنند سبز شدن این علف هرز را افزایش خواهند داد. بذور خرفه توده بیرجند در طول جوانه زنی نسبت به توده کردستان تحت تنش شوری حساس تر بود، که شاید تفاوت در وزن هزار دانه بذور توده ها باشد. از سوی دیگر، جوانه زنی بذور توده کردستان تحت مقادیر پایین تیمارهای تنش خشکی به شدت کاهش یافت، به طوری که تحت تیمار 1- مگاپاسکال حدود مقادیر 45 و 65 درصد بذور توده های کردستان و بیرجند به ترتیب جوانه زدند. بعد از 45 روز پس رسی بذور در مزرعه، سطح بالای از خواب بذور برطرف شد. پس از یکسال دفن بذور در اعماق خاک مزرعه، بیشترین درصد پوسیدگی و زوال در اعماق صفر، 2 و 5 سانتیمتر و کمترین میزان نیز در اعماق 10 و 20 سانتیمتر خاک مشاهده شد. واژگان کلیدی: سرنوشت بذر، عمق دفن بذر، خواب بذر، اسیدیته، شوری، خشکی. چکیده علفهای هرز شکل خاصی از پوشش گیاهی هستند که در زیست بوم های زراعی و باغی موفق ظاهر می شوند. بسیاری از گونه های علف هرز زیان های جبران ناپذیری به محصولات کشاورزی وارد می آورند. تاکنون، خرفه در رتبه هشتم زیان بارترین علفهای هرز به شمار آمده و پراکنش فراگیری در سرتاسر ایران دارد. به منظور شناخت تیمارهای موثر در شکستن خواب و تعیین اثرات نور، درجه حرارت، تنش های شوری و خشکی و ph در آزمایشگاه، تاثیر عمق دفن بذر بر قابلیت جوانه زنی و سبز شدن در گلدان به صورت آزمایشاتی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند و اثر سن و عمق دفن بر سرنوشت بذر در مزرعه دانشکده واقع در امیرآباد در سال های 1387 تا 1388 انجام شدند. در این تحقیق از توده های خرفه کردستان و بیرجند استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو توده دارای سطوح بالای خواب بودند، که بیشتر تیمارهای فیزیکی سبب رفع خواب بذور شدند. این نکته نشانگر مکانیسم خواب بذور خرفه بواسطه ی پوسته بذر می باشد. بذور خرفه در شرایط روشنایی/تاریکی بیشتر وادار به جوانه زنی شدند. شروع جوانه زنی بذور تحت شرایط متناوب روز/شب به ترتیب در دمای 15/5 و 20/10 درجه سانتیگراد و بالاترین درصد جوانه زنی در دمای 30/20 و 35/35 درجه سانتیگراد، به ترتیب در توده کردستان و بیرجند ثبت شد، که شاید ناشی از تاثیر محیط مادری توده ها باشد. بذور توده های خرفه در دامنه اسیدیته 4 تا 10 بالای 60 درصد جوانه زنی داشتند. گیاهچه های خرفه در دامنه اعماق دفن صفر تا 3 (در توده کردستان) سانتیمتر قادر به شبز شدن بوده و حداکثر سبز شدن در بذوری که در عمق 1 سانتیمتر خاک، حدود 3/56 و 6/33 درصد، به ترتیب در توده کردستان و بیرجند مشاهده شد. این نشان می دهد که سیستم های شخم حداقل و بدون شخم که بقایای گیاهی را در سطح خاک حفظ می کنند سبز شدن این علف هرز را افزایش خواهند داد. بذور خرفه توده بیرجند در طول جوانه زنی نسبت به توده کردستان تحت تنش شوری حساس تر بود، که شاید تفاوت در وزن هزار دانه بذور توده ها باشد. از سوی دیگر، جوانه زنی بذور توده کردستان تحت مقادیر پایین تیمارهای تنش خشکی به شدت کاهش یافت، به طوری که تحت تیمار 1- مگاپاسکال حدود مقادیر 45 و 65 درصد بذور توده های کردستان و بیرجند به ترتیب جوانه زدند. بعد از 45 روز پس رسی بذور در مزرعه، سطح بالای از خواب بذور برطرف شد. پس از یکسال دفن بذور در اعماق خاک مزرعه، بیشترین درصد پوسیدگی و زوال در اعماق صفر، 2 و 5 سانتیمتر و کمترین میزان نیز در اعماق 10 و 20 سانتیمتر خاک مشاهده شد.